Van vele markten thuis
Brian Harold May is een man met veel talenten. Uiteraard is hij gitarist en componist bij één van meest succesvolle rockbands ooit. Daarnaast is hij ook dokter in de astrofysica, dierenrechtenactivist en stereoscopisch fotograaf. Als tiener bouwde hij samen met zijn vader zijn eigen gitaar, de Red Special. Hierover kun je meer lezen in onze blog Queens Red Special: De key van hun sound. Deze gitaar is tot op de dag van vandaag het hoofdinstrument van Brian. Ze is op elk album van Queen te horen en is zijn hoofdinstrument tijdens liveshows. In deze blog zullen we het kort over dit instrument en ander materiaal hebben maar vooral over Brians gitaarstijl en meer bepaald over de gitaar harmonieën van Brian May.
Brians gitaar en versterkers
Een belangrijk onderdeel van Brians sound is de gitaar die hij zelf bouwde met zijn vader: de Red Special.
Brian en Harold May maakten zelf een gitaar aangezien ze zich geen instrument van Fender of Gibson konden veroorloven. Het resultaat is een uniek instrument qua look, concept en sound met zeer vooruitstrevende kenmerken voor een instrument uit de vroege jaren 60.
Eén van deze opmerkelijke eigenschappen is de elektronica in het instrument. Er zijn zeer veel klankcombinaties mogelijk. Hierdoor heeft het instrument een veel rijker palet dan een doorsnee elektrische gitaar. Volgens Brian zijn alle mogelijke combinaties trouwens te horen in één van Queens grootste hits: Bohemian Rhapsody.
De rest van Brians set-up is behoorlijk eenvoudig in vergelijking met andere gitaristen. Het gitaarsignaal gaat via een treble booster naar zijn gitaarversterker zonder verdere effecten.
Als je op een gitaar een noot speelt, dan sterft die uit zichzelf snel weg. Een treble booster versterkt het signaal extra voordat het in de versterker terecht komt. Hierdoor wordt de klank van het instrument vervormd maar ook kunnen de noten langer blijven klinken.
Live gebruikt Brian steeds Vox AC30 versterkers. In de studio gebruikte hij soms ook de ‘Deacy Amp’, vaak om zijn gitaar harmonieën op te nemen. Dit is een kleine transistorversterker die zijn naam dankt aan John Deacon. John, de bassist van Queen, was elektronisch ingenieur van opleiding. Hij maakte deze versterker van afgedankte radio-onderdelen in de begindagen van de band.
De unieke Brian May
Mother Mercury streeft er steeds naar om de meest autenthieke Queen tribute band te zijn. Dit houdt in dat we heel veel aspecten van de band, de songs, apparatuur en de studio- en live performances nauw hebben bestudeerd. Het gitaarspel van Brian May is daar uiteraard een groot onderdeel van.
Brian is een zeer unieke gitarist met een zeer eigen klank. Je kunt hem dan ook direct herkennen vanaf de eerste noot die hij speelt. Dit komt gedeeltelijk door het materiaal dat hij gebruikt. Verder ligt het natuurlijk aan de persoon zelf: zijn gedachten, muzikale concepten en keuzes, invloeden en eigen muzikaal aanvoelen. It’s all in the fingers!
Een aantal van deze kenmerken kunnen we gelukkig wel aanwijzen en benoemen.
Aanwijsbare kenmerken van Brians gitaarstijl
Brian benadert de gitaar als een tweede stem. Hij wil dat het instrument zingt zoals een zanger zou zingen. Dankzij de treble booster kan hij noten langer laten klinken dan een gitaar uit zichzelf kan. Hij laat de gitaar “spreken” op een natuurlijk ritme dat ontstaat uit de melodieën die hij speelt. Dit resulteert soms in ingewikkelde ritmische figuren zoals in de solo lijnen op het einde van ‘Innuendo‘. In andere gevallen speelt hij ritmisch behoorlijk vrij boven de rest van de band, zoals goed te horen is in de solo van ‘Bohemian Rhapsody’.
Net als een zanger voegt hij vibrato toe aan langere noten. Dit wil zeggen dat de toonhoogte lichtjes op en neer gaat waardoor ze natuurlijker klinken. Op zijn red special doet hij dat op twee manieren. Soms door de vingers zacht te laten vibreren. Soms met behulp van een whammy bar. Dit is een hendel onderaan de gitaar die verbonden is met de snaren. Hiermee kun je de snaarspanning beïnvloeden waardoor de toonhoogte verandert.
Brian gebruikt muntstukken als plectrum: de sixpence die al sinds 1980 niet meer in gebruik is.
Ondanks het feit dat hij er zelf steeds zeer bescheiden over is, is hij een echte gitaarvirtuoos. Hij verkende verschillende technieken. Zijn snaar bendings zijn zeer herkenbaar. Dit is een techniek waarbij je met je vinger de snaar verder buigt naar een hogere toon dan je op dat moment speelt. Verder bestaat zijn arsenaal ook uit sweep picking, tapping, slide guitar,… En uiteraard gaan we het hier nu ook hebben over de gitaar harmonieën van Brian May!
Inspiratie voor de gitaarharmonieën
Een harmonie ontstaat wanneer twee of meer noten samen klinken. Brian was als tiener steeds gefascineerd door de vocale harmonieën van The Everly Brothers, Buddy Holly and the Crickets, The Beatles,… Dit had sowieso een enorme invloed op de vocale harmonieën bij Queen, zoals je kunt lezen in onze blog Queens vocale harmonie: hun geheime wapen.
Daarnaast was hij ook echt dol op de vervormde gitaarsound en sustain die hij kreeg dankzij de treble booster. De vervorming of ‘distortion’ zorgt er echter wel voor dat twee of meer samenklinkende noten minder gedefinieerd klinken. Brian was als tiener al overtuigd dat het instrument erom schreeuwde om georchestreerd.
Hij had als tiener in de jaren ’60 uiteraard niet de mogelijkheden om dit op te nemen en uit te proberen. Maar hij hoorde dit geluid duidelijk in zijn hoofd en raakte geobsedeerd door het idee. Zijn idee werd bevestigd toen hij het nummer ‘Hi Ho Silver Lining’ hoorde van Jeff Beck. In deze song hoor je een gitaarsolo die is opgenomen via ‘double tracking’. Dit is een vaak gebruikte studio techniek. De muzikant speelt of zingt dan dezelfde partij over een eerder opgenomen partij. Er zijn namelijk steeds kleine variaties in de beide uitvoeringen die er samen voor zorgen dat het uiteindelijke resultaat sterker of grootser klinkt.
In de solo van ‘Hi Ho Silver Linging’ hoor je dat de gitaarpartijen een paar noten lang verschillend zijn en in harmonie gaan spelen. Brian hoorde ineens de sound die hij in zijn hoofd had! Dus begon hij verder te denken over dat idee… Wat als je arrangementen zou kunnen maken en uitvoeren met zoveel gitaren als je maar wilt? De mogelijkheden zouden eindeloos zijn. Van zodra Brian de studio in dook voor hun eerste demo’s, begon hij hiermee te experimenteren.
De gitaarharmonieën van Brian May in Praktijk omgezet
In 1968 richtte Brian de band Smile op samen met Tim Staffel. Roger Taylor reageerde op een zoekertje en werd de drummer van de band. Ze hadden matig succes en kregen van Mercury Recordings een deal om drie songs op te nemen. Dit was voor Brian dé opportuniteit om te experimenteren. Op twee van de drie songs zijn tweestemmige gitaar harmonieën te horen: ‘Earth’ en ‘Step On Me‘.
Tim Staffel stapte in 1970 uit Smile, Freddie Mercury en John Deacon kwamen erbij en de bandnaam veranderde in Queen. In 1971 namen ze hun eerste demo’s op in de De Lane Lea studio’s. Tweestemmige gitaar harmonieën waren op dat moment helemaal niet zeldzaam meer maar Brian slaagde er wel steeds in om clevere partijen uit te denken en nam harmonieën met meerdere stemmen tegelijk op.
Een aantal noemenswaardige voorbeelden uit de Queen catalogus
De mogelijkheden bleken inderdaad eindeloos. Vanaf de eerste demo-opnames tot op Queens laatste album ‘Made in Heaven’ zijn zeer verscheiden gitaar harmonieën van Brian May te horen. De demo-versie van ‘Keep Yourself Alive’ heeft reeds een meerstemmige gitaarsolo. Dit nummer werd later Queens eerste single.
‘Procession‘ is het eerste nummer van ‘Queen II’. Het klinkt als een barok-orkest dat de intrede van de koning(in) begeleidt. Jarenlang klonk dit nummer door de speakers bij de “intrede” van Queen op het podium. Je hoort hier schijnbaar verschillende instrumenten aan het werk. Alle klanken komen nochtans uit Brians zelfgemaakte Red Special, ingeplugd in een Vox AC30 of in de Deacy amp!
Wellicht het bekendste overduidelijke voorbeeld valt te horen in het nummer ‘Killer Queen’. Het tweede deel van de gitaarsolo bestaat een driestemmige gitaar harmonie die begint met het zogenaamde “bell effect”. Dit is een compositietechniek waarbij verschillende instrumenten na elkaar een noot van een akkoord spelen tot het akkoord volledig is opgebouwd. Deze techniek stamt uit de bigband jazz en wordt ook vaak gebruikt in barbershop songs. Vandaar dat dit ongelooflijk goed past bij dit nummer met duidelijke invloeden van cabaret songs uit vervlogen tijden. De solo vervolgt met drie onafhankelijke gitaarmelodieën die onafhankelijk rond elkaar bewegen.
Andere gekende voorbeelden van het bell-effect zijn onder andere de intro’s van ‘Mr Sandman’ (The Chordettes) en ‘Let’s Dance’ (David Bowie)
Ook op Queens Magnus Opus ‘A Night At The Opera’ zijn zeer verschillende voorbeelden van de gitaar harmonieën van Brian May te horen. In ‘Lazing on a Sunday Afternoon‘, ‘You’re My Best Friend‘, ‘Bohemian Rhapsody’ of het volledig instrumentale ‘God Save The Queen‘ zijn prachtige voorbeelden van deze techniek te horen.
Het indrukwekkendste voorbeeld is misschien wel het minder gekende ‘Good Company’. Tijdens de laatste 40 seconden van het nummer imiteert Brian een volledige walking jazz band met enkel zijn gitaar. Je hoort een klarinet, trombone, trompet, saxofoon,… Soms noot voor noot afzonderlijk opgenomen om steeds zo dicht mogelijk te komen bij de sound van het originele instrument.
Later gebruik van gitaar harmonieën
Vanaf de tweede helft van de jaren ’70 zijn de gitaar harmonieën minder prominent aanwezig. Brian geeft zelf toe dat hij bij de eerste albums vaak teveel ideeën in één nummer wilde verwerken. De gitaar harmonieën blijven Een kenmerkend deel van de Queen sound. Maar de band evolueert mee met het muzieklandschap waarin steeds minder plaats is voor progressive rock en meer voor hitgevoelige pop-rock en synthesizers.
De gitaar raakt dus meer op de achtergrond bij nummers als ‘Another One Bites The Dust‘, ‘I want To Break Free’, ‘Radio Ga Ga‘,… Maar ook hier blijven voorbeelden te horen van gitaar harmonieën. Vaak gaat het over heel korte fragmenten zoals in de intro en bij de bridge van ‘Another One Bites The Dust’, de laatste noten van de gitaarsolo in ‘I Want It All‘, één enkel accent middenin ‘Hammer To Fall‘,… Het zijn allemaal korte fragmenten maar ze voegen wel iets krachtigs en “Queenesk” toe aan de songs.
Gitaar Harmonieën componeren
Hoe verscheiden de gitaar harmonieën van Brian May ook zijn, ze ontstaan bijna allemaal op dezelfde manier. Het begint met een doordacht idee, niet al spelend op het instrument. Volgens Brian hebben vingers de neiging om vertrouwde posities op het instrument op te zoeken en zo kom je snel terecht in herhaling en sleur. In Queen was elk bandlid een uitstekende songschrijver. Vaak werd de inspiratie dan ook aangewakkerd door muzikale ideeën of songs van de andere groepsleden.
Brian heeft zijn gitaar steeds als een andere stem beschouwd. Tijdens het componeren zingt hij dan ook vaak mee zingen. En af en toe ontde hij op die manier momenten waar andere stemmen kunnen bijkomen als backing vocals.
Voor Brian komt het er dus vooral op neer om uit te zoeken hoe hij de muziek in zijn hoofd moet uitvoeren. En soms ontstaat er een gelukkig toeval dat ontstaat tijdens het spelen waardoor het eindresultaat beter wordt.
Gitaar harmonieën live
Queen was niet enkel in de studio maar ook als live band een fenomeen. Uiteraard omwille van de flamboyante zanger en publieksmenner Freddie Mercury. Maar verder was het gewoon ook een heel goede band met stuk voor stuk uitmuntende muzikanten. Sommige nummers moesten echter wel herwerkt worden doordat ze niet mogelijk waren om live te spelen. De gitaar harmonieën van Brian May moesten uiteraard worden aangepast aangezien hij de enige gitarist is in de band.
In een aantal nummers worden de geharmoniseerde gitaarsolo’s vervangen door een alternatieve melodie. In andere gevallen gebruikt Brian een delay unit. Dit is effect apparatuur die echo’s creëert van een geluidssignaal. Brian stuurt zijn ongewijzigde gitaarsignaal naar één versterker en twee echosignalen naar twee andere versterkers. Op die manier kan hij live driestemmige harmonieën opbouwen met één instrument. Een bekend voorbeeld hiervan is de Brighton Rock solo die sinds 1974 deel uitmaakt van Queens live show.
Is het nu op een podium of in de studio, de inventiviteit van deze homo universalis en de invloed die hij uitoefende op generaties van gitaristen valt niet te onderschatten. Zijn muzikaliteit, virtuositeit en technologische aanpak behoren tot de wereldtop en maakten van Queen één van de grootste bands die de wereld tot op de dag van vandaag gekend heeft.
Wil je meer te weten komen over Mother Mercury? Dan kan je onze home page hier bezoeken of om volledig up to date te blijven volg je best de Facebook-pagina en het Instagram-account.